HISTORYCZNE POCZĄTKI WISŁY WIELKIEJ
Zagadnienie historycznych początków Wisły Wielkiej należy do zagadnień kluczowych w całej monografii ponieważ rzutuje ono w dużym stopniu na jej dalsze dzieje polityczne i gospodarcze. Zostanie ono tu zaprezentowane w układzie polemicznym za sprawą najstarszej wzmianki źródłowej, będącej punktem wyjścia do naszych rozważań.
Historycznej genezy Wisły Wielkiej należałoby poszukiwać już w XIII w. choć tak naprawdę po raz pierwszy Wisłę Wielką wzmiankuje się dopiero w początkach XV stulecia. Mianowicie; dysponujemy dziś dokumentem datowanym na 25 maja 1223 r., w którym po raz pierwszy wymienia się z nazwy bliżej nieokreśloną osadę miejscowa – Vizla. Wystawca tego dokumentu, biskup wrocławski Wawrzyniec odnotował w nim 14 osad położonych w kasztelani cieszyńskiej, które zobowiązane są uiszczać dziesięcinę1 na rzecz kościoła Zbawiciela w Rybniku cyt:
„Nos Laurentuis (…) Vratizlaviensis episcopus (…) damus et concedimus eccle- sie Sancti Salvatoris in Ribnich décimas villarum in castellatura de Tessin que sunt: Golesouo (Golesców), Vizla (Wisła), Iscrichino (Iskryczyn), Zamaischi (Zamaiski), Nageuuzj (Nagiwnice), Suenchizi (przedmieście Cieszyna), Suburbium, Zasere (m. zaginiona), Clechemuje (m. zaginiona lub Kleczomia), Radouiza (m. zaginiona), Punzc (Puńców lub Buńców), Beleuisco (Bielewicko), Ogrozona (Ogrodzona), Nouosa (Nawsie) (…)2.
Powyższy dokument z 1223 r. informuje nas jedynie o istnieniu w początkach XIII w. osady Wisła, która była zobowiązana do opłacania dziesięciny, nie precyzuje natomiast dokładnie o którą Wisłę chodzi, czy chodzi tu o Wisłę „Cieszyńską” położona w paśmie Beskidu Śląskiego, czy też o Wisłę leżącą na ziemi pszczyńskiej.